روزهای سخت رتبه نخست مهاجرت/ در جستجوی نان و خوشبختی!

موج خبر : لرستان به‌عنوان یکی از استان‌های پرظرفیت و با پتانسیل فراوان خدادادی در حوزه‌های کشاورزی، معدن، گردشگری و … محسوب می‌شود که متأسفانه به‌واسطه عدم مدیریت قوی و کارآمد در سالیان گذشته همواره به‌عنوان استانی با داشتن بالاترین نرخ بیکاری، مهاجرت، خودکشی، تورم و… شناخته‌شده است.

جمع شاخص‌هایی مانند نرخ بیکاری بالا، میزان سرمایه‌گذاری پایین، تورم بالا، قرارگیری در لیست استان‌های با نرخ اشتغال ناقص و … به‌راحتی می‌تواند اوضاع اقتصادی نامناسبی را در یک استان رقم بزند؛ و همه این مصائب موجب رقم خوردن نرخ بالای مهاجرت می‌شود.

در آستانه سفر رئیس‌جمهور و اعضای کابینه به استان لرستان موج خبر در سلسله گزارش‌هایی ضمن طرح برخی مسائل این استان، بستر طرح مطالبات و خواسته‌های مردم را فراهم خواهد کرد.

در این راستا منطبق بر نظام مسائل تدوین‌شده در این خبرگزاری، مهم‌ترین مطالبات استان در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و … مورداشاره قرار خواهد گرفت تا زمینه‌ای برای توجه به این مطالبات در مصوبات سفر دولت فراهم شود.

برای پیگیری گزارش‌های مهر لینک «مطالبات مردم لرستان از دولت» را دنبال کنید. این لینک در کنار صفحه استانی موج خبر قرار داده خواهد شد و مخاطبان این رسانه می‌توانند نکات مدنظر خود را در بخش نظرات در میان بگذارند.

رتبه اول تلخ در مهاجرت!

مطابق برآوردهای آماری و اطلاعات درج‌شده در سند آمایش استان لرستان متأسفانه این استان همچنان رتبه یک مهاجرت در کشور را داراست.

مهاجرت‌های بین استانی یکی از عوامل مهم در تغییر و تحولات جمعیتی و ازجمله موارد مهم و مبنایی در امر برنامه‌ریزی است. در بین استان‌های تشکیل‌دهنده منطقه بالاترین میزان مهاجرت خالص بین استانی در سال ۹۵ مربوط به استان لرستان بوده که به‌طور متوسط در هرسال ۱۲۷۹۱ نفر از این استان به‌طور خالص مهاجرت کرده است.

از سوی دیگر کاهش جمعیت مولد روستایی استان و مهاجرت از روستا به شهرها از دیگر مخاطرات جمعیتی پیش روی این استان است.

تبدیل‌شدن برخی از نقاط روستایی به شهر و بعضاً ادغام چند روستای نزدیک به هم و پرجمعیت و تشکیل یک نقطه شهری جدید، و همچنین الحاق برخی از روستاهای اطراف شهرها که عمدتاً از روستاهای پرجمعیت بوده‌اند به شهرها و همچنین مهاجرت نیروی کار از روستا به شهرها به دلیل نبود شغل و یا درآمد مناسب، عمده‌ترین دلایل کاهش جمعیت و رشد منفی جمعیت روستایی استان بوده است.

وعده‌هایی برای بعد از انتخابات

این وضعیت در حالی است که حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان هم در زمان تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری و در گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم لرستان به این معضل اشاره‌کرده بود.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات جدی لرستان مسئله مهاجرت از روستاها و شهرها است گفت: باید زمینه توسعه حوزه کشاورزی این استان فراهم شود تا از مهاجرت جلوگیری شود.

این در حالی است که در اظهارات دیگر کاندیداهای ریاست جمهوری که هم‌اکنون در بدنه دولت نیز حضور دارند وعده‌ها برای رفع این مشکلات را می‌توان مرور کرد.

محسن رضایی که حالا عنوان معاون اقتصادی رئیس‌جمهور را یدک می‌کشد گفته بود: در برنامه هفتم توسعه، ایالت‌های اقتصادی ایجاد می‌شود و نیروی ماهر هر استان که در حال مهاجرت هستند حمایت خواهند شد تا شرایط لازم برای فعالیت آن‌ها در استان‌ها به وجود آید، محرومیت را از چهره لرستان خارج خواهیم کرد.

چرا مهاجرت؟!

اما چرا مردم لرستان مهاجرت می‌کنند؟ پاسخ به این سوال تنها به یک جواب منجر نمی‌شود و این چالش و آسیب اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی معلول عوامل مختلف است.

از یک‌سو تأمین زیرساخت‌های توسعه، ارتقای سطح رفاه اجتماعی و تأمین نیازهای مردم و همچنین توجه به شاخص‌های اقتصادی اعم از تأمین شغل و کاهش نرخ بیکاری، کاهش تورم در حوزه‌های مختلف ازجمله مسکن و همچنین بهبود فضای کسب‌وکار می‌تواند به ماندگاری جوانان در استان کمک کند.

از سوی دیگر آب به‌عنوان نیاز اصلی توسعه در هر منطقه‌ای به‌ویژه مناطق روستایی محسوب می‌شود و تأمین پایدار منابع آب موردنیاز شرب، صنعت و کشاورزی در شهرهای لرستان می‌تواند عاملی برای ایجاد اشتغال، توسعه و رونق اقتصادی و جلوگیری از مهاجرت مردم باشد. درصورتی‌که میزان تولیدات در حوزه کشاورزی افزایش پیدا کند، ایجاد اشتغال، رفاه و مهاجرت معکوس به روستاهای استان را خواهیم داشت.

مهاجرانی که حاشیه‌نشین شدند!

وزیر کشور در جریان سفر اخیر خود به لرستان و معارفه استاندار جدید با اشاره به معضل مهاجرت در این استان گفته بود: روستاهای ما که محل تولید و ثروت بودند بعضاً مهاجرت کردند و حاشیه‌نشین شدند، تولیدگر به مصرف‌کننده تبدیل شد و برای این مسابقه دادیم که روستا بخش شود و بخش شهر شود.

احمد وحیدی بابیان اینکه با این اتفاقات الگو این شد که همه نگاه کنند این جریان دولتی چه می‌کند، این یک اشتباه است؛ حتماً ما باید برگردیم به یک الگوی حکمرانی صحیح که بر اساس آن بخش زیادی از حل مسائل در داخل هر استان و منطقه می‌گذرد، تصریح کرد: نتیجه این بود که تولیدکننده مصرف‌کننده شد و آنجایی که مرکز اعطای قدرت و ثروت بود خودش دریافت‌کننده قدرت شد و منتظر ثروت از جای دیگر ماند تا نفت را بفروشیم و پول آن سرازیر شود و همه استفاده کنند.

وی یادآور شد: بخشی از این مسئله ناشی از بروکراسی مدرنی است که درست‌شده است و به‌اصطلاح این دولت مدرنی که شکل گرفت و نتیجه آن این شد که ظرفیت‌های حکمرانی محلی و منطقه‌ای و حکمرانی مردم بر مردم و بین مردم دچار فرسایش شد و به‌جای آن‌همه نگاهشان به سمت یک مسیر دولتی رفت.

این اظهارات که به‌نوعی می‌توان آن را نقد مدیریت متمرکز دانست می‌تواند در صورت تسری به سایر بخش‌ها بستری برای توسعه مناطق مختلف با تکیه بر ظرفیت‌های بومی توسعه‌ای باشد.

محرومیت روستاها به کدامین گناه؟!

نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی نیز در اظهارات مختلف بارها یکی از مهم‌ترین مشکلات این استان را مهاجرت رو به افزایش با توجه به شاخص‌های پایین توسعه‌ای استان دانسته‌اند.

عباس گودرزی نماینده مردم بروجرد و اشترینان در مجلس شورای اسلامی، معتقد است که «باید کاهش آسیب‌های اجتماعی و خدمات‌رسانی به روستاها را جدی بگیریم و از این طریق می‌توانیم از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری کرده و باعث مهاجرت معکوس هم بشویم.»

وی با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر خدمات‌رسانی به روستاها، افزود: «پیشرفت هر کشوری مرهون وجود روستاها و امر کشاورزی است. برای رسیدن به پیشرفت همه‌جانبه کشور باید به توسعه روستاها توجه شود، هر چه قدر روستاها بهره‌مند شوند به رفاه حال مردم شهرها هم کمک شده است.»

فاطمه مقصودی دیگر نماینده بروجرد نیز با بیان اینکه اگر در روستاها تمامی امکانات رفاهی مهیا شود دلیلی ندارد روستاییان به شهرها مهاجرت کنند، اظهار داشت: «باید همه کمک کنند رونق اقتصادی توسط جوانان در روستاها ایجاد شود تا مردم نسبت به ماندن در روستا ترغیب شوند.»

یحیی ابراهیمی نماینده مردم دلفان و سلسله در مجلس شورای اسلامی هم به مشکلات زیرساختی حوزه انتخابیه خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «سالیان سال است که مطالبه مردم این مناطق از دلفان تنها در حد ایجاد راه دسترسی، آب آشامیدنی سالم و بهداشتی و خانه بهداشت و … است، انتظار داریم نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان در بحث محرومیت‌زدایی به این مناطق ورود پیدا کنند زیرا همان‌طور که می‌دانند شهرستان دلفان از محروم‌ترین مناطق کشور است و فقر و مشکلات اجتماعی ناشی از بیکاری و اشتغال و مهاجرت روستاییان به شهر گواهی محکم بر این ادعا است.»

ابراهیمی به روایتی تلخ از پیگیری برای رفع مشکلات روستاها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «به کدامین گناه باید مردم در این مناطق این‌گونه با مشقت و سختی بسیار زندگی کنند، متأسفانه برای درخواست تأمین آب آشامیدنی مردم این مناطق باید ۴ سال درگیر بروکراسی‌های اداری و رفت‌وآمدهای مکرر داشته باشند و نتیجه‌ای هم نگیرند.»

ظرفیت‌های توسعه از کشاورزی تا گردشگری

و اما ظرفیت‌هایی که می‌توان برای احیای روستاها و کاهش مهاجرت از روستا به شهر و از شهرهای لرستان به سایر استان‌ها موردتوجه قرار داد چیست؟

فرهاد زیویار استاندار لرستان در آخرین اظهارات خود تأکید کرده است: «به‌منظور توسعه بخش کشاورزی و صنایع تکمیلی و جلوگیری از مهاجرت و خروج نیروی انسانی نخبه باید آبادانی ایجاد کرد.»

وی با اشاره به اینکه اقدامات زمانی اثربخش خواهد بود که از تمامی ظرفیت‌های بومی استفاده صحیح شود، افزود: توجه به نخبگان هم استانی، نخبگان خارج از استان، افرادی که به هر دلیل مورد بی‌مهری قرارگرفته یا از استان مهاجرت کرده‌اند و درمجموع تمام ظرفیت‌ها در دستور کار قرار دارد و هر دستی را که به کمک لرستان آید به گرمی می‌فشاریم.

علی آشتاب مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی لرستان هم معتقد است که «در راستای حفظ و تداوم حیات روستاها و رونق اشتغال روستایی دولت طرح‌های مطلوبی ارائه کرد که پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی یکی از همین طرح‌هاست. همچنین اجرای طرح‌های پایدار اشتغال روستایی و عشایری موجب کاهش مهاجرت به شهرها، ماندگاری ساکنین روستا و درآمدزایی برای آن‌ها، کمک به اقتصاد و معیشت خانوارهای روستایی، اشتغال‌زایی برای جوانان و کارجویان و حل معضل بیکاری در مناطق روستایی و عشایری خواهد شد.»

امین قاسمی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان هم با اشاره به مهاجرت گسترده روستاییان به‌عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی، می‌گوید: «گردشگری و صنایع‌دستی در مناطق روستایی یکی از عوامل مکمل اقتصاد کشاورزی است و این صنایع به دلیل دارا بودن پتانسیل ایجاد فرصت‌های شغلی و کسب درآمد، ضمن پر کردن اوقات فراغت و بیکاری روستاییان، مانع از مهاجرت‌های گسترده فصلی یا دائمی آن‌ها خواهد شد.»

کشاورزی، گردشگری و صنایع‌دستی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی، احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی و… تنها بخش‌هایی از ظرفیت‌های توسعه‌ای استان برای بهبود نرخ بیکاری و کاهش بیکاران استان است که می‌تواند یکی از عوامل رشد مهاجرت را حذف کند.

به‌هرروی باید منتظر ماند و دید در سفر پیش رو و در دیگر برنامه‌های توسعه‌ای دولت چه تدابیر و اقداماتی در حوزه کاهش مهاجرت و سایر آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن از یک‌سو و همچنین بهبود شاخص‌های اقتصادی عامل آن از سوی دیگر اندیشیده می‌شود.